Trauma rodowa to pojęcie, które zyskuje coraz więcej uwagi wśród naukowców i terapeutów. Badania nad traumą rodową, zwaną również międzypokoleniowym przekazem traumy, rozpoczęły się w dużej mierze w latach 60. i 70. XX wieku. Wiele z tych badań skupiało się na potomkach osób ocalałych z Holocaustu, które wykazywały objawy związane z traumą, mimo że osobiście nie doświadczyły przemocy związanej z wojną. Badacze zauważyli, że trauma rodziców mogła wpływać na dobrostan emocjonalny i psychiczny ich dzieci. Następnie, głównie w latach 80. i 90. XX wieku badania rozgrzeszono na kolejne grupy osób jak weterani wojenni i ofiary przemocy domowej.
Choć badania nad traumą rodową są stosunkowo nowe, coraz więcej dowodów wskazuje na to, że trauma może wpływać na wiele pokoleń w rodzinie, zarówno na poziomie psychicznym, jak i biologicznym.
Trauma Rodowa: Definicja
Trauma rodowa, znana również jako trauma przekazywana pokoleniami, odnosi się do fizycznych, emocjonalnych i psychicznych skutków traumy doświadczonej przez poprzednie pokolenia, które są przenoszone na kolejne pokolenia. Te traumy mogą wynikać z różnych źródeł, takich jak wojny, przemoc, przestępstwa, niewłaściwe traktowanie, a nawet traumy związane z migracją i przesiedleniem.
Mechanizmy Dziedziczenia Traumy
Mechanizmy, dzięki którym trauma rodowa jest przekazywana, są skomplikowane i wielowymiarowe. Możemy je podzielić na dwie główne kategorie: biologiczną i psychospołeczną.
Biologiczne Mechanizmy Dziedziczenia Traumy
Od strony biologicznej, coraz więcej badań pokazuje, że traumy mogą wpływać na nasze DNA poprzez mechanizmy epigenetyczne. Epigenetyka to dziedzina nauki, która bada, jak doświadczenia życiowe mogą wpływać na ekspresję genów, bez zmiany samej sekwencji DNA. Trauma może powodować zmiany w tych „znacznikach” na naszym DNA, które mogą następnie być przekazywane na kolejne pokolenia. Jest to nadal obszar intensywnych badań, ale dowody na to zjawisko są coraz mocniejsze.
Psychospołeczne Mechanizmy Dziedziczenia Traumy
Z perspektywy psychospołecznej, traumy rodowe są przekazywane przez naukę (lekcje historii) oraz rodzinę i społeczeństwo. Przykładowo, rodzic, który doświadczył traumy, może nieświadomie przekazywać swoje lęki i obawy swojemu dziecku. Rodzina może również utrzymywać pewne normy i zachowania, które są wynikiem traumy przeszłych pokoleń.
Trauma rodowa obejmuje różnorodne doświadczenia, które mogą wpływać na życie kolejnych pokoleń w różnych obszarach.
Oto kilka przykładów:
Wojna i przemoc: Przodkowie, którzy przeżyli okresy wojny, mogą przekazać traumę swoim potomkom. Te doświadczenia mogą obejmować traumę związaną z przemocą, utratą bliskich, przesiedleniem, czy doświadczeniem tortur lub obozów koncentracyjnych. Traumy takie mogą się objawiać jako niechęć do życia, myśli i próby samobójcze, lęk przed podróżowaniem i wiele wiele innych.
Przestępstwa przeciwko człowiekowi: Rodziny osób, które doświadczyły gwałtu, przemocy domowej, mordu czy innych form przemocy mogą cierpieć na skutki traumy i przenosić ją na kolejne pokolenia.
Uzależnienia: Rodziny, w których występuje uzależnienie (od alkoholu, narkotyków, hazardu), często doświadczają traumy rodowej. Dzieci dorastające w tych domach mogą doświadczyć szereg trudności emocjonalnych i psychologicznych, które mogą trwać przez całe życie i wpływać na kolejne pokolenia.
Nadużycia i zaniedbanie: Dzieci, które doświadczyły fizycznego, emocjonalnego lub seksualnego nadużycia, lub były zaniedbane, mogą dorastać w cieniu tych traum. Te doświadczenia mogą wpływać na ich zdrowie psychiczne, relacje i zdolność do wychowywania własnych dzieci.
Zagrożenia społeczne i ekonomiczne: Rodziny, które doświadczyły głębokiej biedy, dyskryminacji, rasizmu lub innych form społecznej niesprawiedliwości, mogą również dziedziczyć traumę. Te doświadczenia mogą wpływać na zdrowie psychiczne, samoocenę, oczekiwania dotyczące przyszłości i relacje z innymi. Mogą skutkować niemożnością osiągnięcia oczekiwanego wynagrodzenia za pracę, lęk przed nowymi/nieznanymi miejscami czy niemożność nawiązania relacji z nieznajomymi, który przyjmuje formę fobii.
Traumy związane z migracją i uchodźstwem: Osoby, które były zmuszone do opuszczenia swojego kraju z powodu wojny, konfliktów, klęsk żywiołowych lub innych przyczyn, często doświadczają traumy, które mogą wpływać na kolejne pokolenia. Może to obejmować traumę związaną z przemocą, utratą domu, dyskryminacją, trudnościami adaptacyjnymi w nowym kraju.
Traumy doświadczone przez całe społeczności, znane również jako traumy zbiorowe, są zjawiskiem, które wpływa na grupy ludzi związane geograficznie, kulturowo lub historycznie. Oto kilka przykładów takich traum:
Wojny i konflikty zbrojne: Całe społeczności mogą doświadczać traumy w wyniku wojny lub konfliktu zbrojnego. Doświadczenia te mogą obejmować śmierć lub utratę bliskich, przemoc, przesiedlenie, tortury, a także traumy związane z przetrwaniem w trudnych warunkach. Przykłady to traumy związane z I i II wojną światową, wojną w Syrii, konfliktem w Rwandzie czy wojną w Bośni.
Zbrodnie i masakry: Przykłady takich zdarzeń obejmują Holocaust, ludobójstwo w Rwandzie, czy ludobójstwo Ormian. Te traumy często wpływają na pokolenia ocalałych, których rodziny doświadczyły tych tragedii.
Katastrofy naturalne: Huragany, trzęsienia ziemi, powodzie, pożary i inne katastrofy naturalne mogą powodować szeroko rozpowszechnione traumy w społecznościach. Przykłady to trzęsienie ziemi na Haiti w 2010 roku, tsunami w Azji Południowo-Wschodniej w 2004 roku, czy pożary buszu w Australii w 2019-2020 roku.
Epidemie i pandemie: Choroby, takie jak AIDS, Ebola, a ostatnio COVID-19, mogą spowodować ogromne traumy w społecznościach na całym świecie. Pandemia COVID-19, w szczególności, wpłynęła na miliony osób na całym świecie, powodując traumę związaną z chorobą, izolacją, strachem i utratą bliskich.
Dyskryminacja i rasizm: Społeczności marginalizowane, takie jak osoby kolorowe, rdzenni mieszkańcy, imigranci i uchodźcy, mogą doświadczać traumy związane z dyskryminacją i rasizmem. Przykłady obejmują traumy związane z niewolnictwem i segregacją rasową w Stanach Zjednoczonych, apartheidem w Południowej Afryce, czy traktowaniem rdzennych mieszkańców Australii. Jak może objawiać się taka trauma? Przykładem może być tragedia rdzennych mieszkańców Ameryki, w tym Indian. Wielokrotne próby eksterminacji, usunięcie z ich ziemi, niszczenie kultury i języka, a także trwająca dyskryminacja i niesprawiedliwość – wszystko to stworzyło głębokie rany, które bez wątpienia przekazane są z pokolenia na pokolenie. Przemoc, uzależnienia, choroby psychiczne i inne problemy społeczne są często widoczne w tych społecznościach, co jest wyraźnym oznaką trudności związanych z przechodzeniem traumy.
Wszystkie te traumy wpływają nie tylko na jednostki, które je bezpośrednio doświadczyły, ale również na pokolenia, które przychodzą po nich. Pojęcie traumy zbiorowej pomaga zrozumieć, jak te doświadczenia wpływają na społeczności i jak mogą być leczone.
Praca z Traumą Rodową
Zrozumienie, że możemy dziedziczyć traumę z przeszłości naszych rodzin, może być przerażające, ale dobra wiadomość jest taka, że jeśli rozpoznamy i uleczymy tą traumę, dziedziczone lęki, fobie lub dysfunkcyjne zachowania czy myśli mogą zostać uleczone, a my zaczniemy żyć naszym własnym życiem.
Praca z traumą rodową często wymaga podejścia wielowymiarowego, łączącego terapię indywidualną, terapię rodziną, a czasem nawet terapię grupową.
Pomocne mogą być różne techniki, takie jak terapia schematów, EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) czy terapie oparte na uważności, które pomagają przetworzyć traumy i nauczyć się nowych sposobów radzenia sobie z emocjami.
Metoda Marka Wolynna: Terapia Przekaźnikowa i Trauma Rodowa
Mark Wolynn jest znanym terapeutą i autorem, który specjalizuje się w terapii traumy rodowej. Wolynn opracował innowacyjną metodę zwaną „terapią przekaźnikową”, która jest specjalnie skierowana na leczenie traum dziedziczonych przez pokolenia.
Podstawą terapii przekaźnikowej Wolynna jest przekonanie, że niezależnie od tego, jak daleko sięga trauma w naszej rodzinie, każda trauma ma swoje korzenie w osobistym doświadczeniu jednego członka rodziny. Wolynn uważa, że aby prawidłowo leczyć traumę, musimy zrozumieć, kto w naszej rodzinie pierwotnie doświadczył traumy, jakie były okoliczności tego zdarzenia, a także jak trauma ta wpłynęła na inne pokolenia.
W praktyce, terapia przekaźnikowa zaczyna się od głębokiej rozmowy terapeutycznej i analizy drzewa genealogicznego klienta. Wolynn uważa, że potężnym narzędziem, które pozwala nam dotrzeć do traumy i osoby z nią powiązanej jest nasz język – sposób w jaki umówimy oraz słowa jakich używamy do opisania emocji. Dzięki temu możemy dotrzeć nie tylko do prawdy o traumie ale również do osoby, której ona dotyczy. Tak więc nasza droga do poznania traumy odbywa się poprzez dialog i opowieść.
Dialog i opowieść: Wolynn podkreśla znaczenie rozmowy i opowieści w terapii traumy rodowej. Uważa, że dzielenie się swoją historią i słuchanie historii innych jest kluczowe dla zrozumienia, jak trauma wpływa na nasze życie. Wolynn zachęca klientów do mówienia o swoich doświadczeniach, emocjach i uczuciach, a także do słuchania opowieści innych członków rodziny.
Analiza drzewa genealogicznego: terapeuta wykorzystuje język jako narzędzie do analizy drzewa genealogicznego klienta. To pomaga klientom zrozumieć, jak trauma wpływała na ich przodków i jak mogła być przekazywana z pokolenia na pokolenie.
Zdanie przekaźnikowe: terapeuta wykorzystuje zdanie przekaźnikowe, aby pomóc klientom wyrazić prawdę o traumie, która jest przekazywana w rodzinie. Zdanie to jest formą afirmacji, która pomaga klientom zrozumieć, jak trauma wpłynęła na ich życie i jak mogą zacząć proces leczenia.
Uwolnienie z blokad językowych: terapeuta podkreśla, że trauma często zamyka nas w ciszy, blokuje nasze słowa i emocje. Praca z językiem, zarówno werbalnym, jak i niewerbalnym, jest kluczowa dla uwolnienia tych blokad i odkrycia prawdy o naszej traumie.
Zrozumienie języka emocji: Emocje są językiem, który często mówi prawdę o naszych doświadczeniach traumy. Wolynn pomaga klientom zrozumieć i wyrazić swoje emocje, co jest kluczowe dla procesu leczenia.
Mark Wolynn podkreśla, że leczenie traumy rodowej wymaga odwagi, aby spojrzeć wstecz i zrozumieć swoją historię. Język, zarówno werbalny, jak i emocjonalny, jest kluczowym narzędziem, które umożliwia to zrozumienie i otwiera drogę do leczenia.
Według Marka Wolynn’a „zdrowienie zaczyna się, gdy odważymy się spojrzeć wstecz”. W swojej pracy podkreśla znaczenie honorowania naszych przodków i ich doświadczeń, a także rozwijania empatii dla siebie i swojego miejsca w rodzinie.
Jeśli zainteresował Cię temat pracy z traumą rodową polecam Ci książkę Mark Wolynn, Nie zaczęło się od Ciebie.
